Tijdens een wandeling van station Deventer naar het EEGA kun je veel verschillende dingen tegenkomen. Een klein stukje omlopen zorgt ervoor dat je door het historische centrum loopt waar vele prachtige oude huizen en rijksmonumenten te zien zijn. Helaas verandert dit beeld zo gauw je het centrum verlaat en langs de industrie je weg naar het gebouw van EEGA probeert te vinden. Een van de panden die direct in het oog springt, is het vervallen en half gesloopte pand van drukkerij Roto Smeets. Een paar zoekopdrachten later ligt er een interessant stuk geschiedenis van de boekenstad Deventer open. Graag neem ik jullie mee in het boeken en drukkerij verleden van Deventer.

We gaan voor het begin van dit verhaal ruim vijf en een halve eeuw terug in de tijd. Om iets preciezer te zijn begint het verhaal rond 1476. Dit jaar kwam de Duitse drukker Richard Pafraet vanuit Keulen over naar zijn nieuwe thuisplaats Deventer. Hij begon vrijwel direct met het drukken van de eerst bekende Deventer druk: ‘Liber bibliae moralis’. Dit boek bestond uit net iets minder dan duizend pagina’s, waarin de bijbel verklaard werd. Voor moderne machines is dit een kwestie van enkele minuten, dit was een heel ander verhaal in de late middeleeuwen. Het drukken van een boek kostte in deze tijd meerdere maanden en alle benodigdheden waren een flinke investering. Uiteindelijk is het boek in 1477 compleet gedrukt.

Richard Pafraet bleef niet lang de enige drukker in de stad, al snel kwam er een extra drukker. Deze drukker kwam er voornamelijk omdat Deventer een super goed vestigingsklimaat bood. De stad was namelijk deel van de hanze: door dit handelsverbond konden gedrukte boeken snel vervoerd worden. Ook stond Deventer bekend om het feit dat er veel mensen een studie deden aan een Latijnse school die in het centrum gevestigd was. Hiervoor waren uiteraard veel boeken nodig die de drukkers konden produceren. Door de vele titels die aangevraagd werden door de Latijnse school, konden de drukkerijen zich steeds verder ontwikkelen. De drukkerijen waren uiteindelijk zo goed ontwikkeld dat ze de hoogste boekproductie hadden van alle steden in het toenmalige Nederland.

Naast de productie voor de Latijnse school ontstond er steeds meer handel in de boeken. Deze handel kwam vooral voor rond de jaarmarkten. Deze markten duurden vaak meerdere weken en trokken veel koop- en handelslieden. Op deze wijze werden boeken van Deventer over heel Europa en de wereld verspreid. In de huidige tijd wordt er veel tijd en moeite gestoken in het terughalen van boeken. Door deze inspanningen zijn er nu veel boeken teruggekeerd naar Deventer. Deze worden nu opgeslagen, onderzocht en gedigitaliseerd in de Athenaeumbibliotheek in het stadscentrum. 

Naast de boeken in de bibliotheek is er nog steeds veel te merken van het drukkerij verleden van Deventer. Zo was tot 2019 een van de grootste drukkerijen van Nederland gevestigd in Deventer. Hier werd in plaats van Latijnse tekst o.a. de Donald Duck geprint. Ook kun je nog elk jaar, net als honderdduizend anderen, de boekenmarkt van Deventer bezoeken. Ik kan je wel verzekeren dat je daar niet veel Latijn zult vinden.

Acta fabula est.

Matthias Elbersen

Benieuwd naar de artikelen die de redactieleden van het Meegazine eerder hebben geschreven? Ons archief puilt uit van interessante artikelen die ook zeker het lezen waard zijn.